Obwiniony - Prawa i obowiązki - Policja Dolnośląska

Obwiniony – to osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie (art. 20§1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia).

Obwinionemu w postępowaniu w sprawie o wykroczenie przysługują wymienione poniżej uprawnienia:

• Prawo do składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania, bez konieczności podania przyczyn odmowy (art. 20§ 3, art. 175 k.p.k.)¹.
• Prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie obrońcy. Jeżeli obwiniony wykaże, że nie stać go na obrońcę, sąd może wyznaczyć obrońcę z urzędu (art. 22). W wypadku skazania obwiniony może zostać obciążony kosztami obrony z urzędu (art. 119, art. 627 k.p.k.).
• Jeżeli obwiniony nie zna wystarczająco języka polskiego – prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, także przy kontaktach z obrońcą (art. 20§3, art. 72§ 1 i 2 k.p.k.).
• Prawo do otrzymania odpisu wniosku o ukaranie (art. 67§ 1).
• Prawo do przeglądania akt sprawy (art. 67 § 2). 
• Prawo do złożenia wniosku o skazanie na zaproponowaną przez siebie karę bez rozprawy ( art. 58 § 3). 
• Prawo do złożenia wniosku o skazanie na zaproponowaną przez siebie karę bez postępowania dowodowego – do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania przed sądem (art. 73).
• Prawo do złożenia wniosku o przesłuchanie świadków lub o przeprowadzenie innych dowodów. Wniosek należy złożyć nie później niż w ciągu 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o terminie rozprawy (art 67§2). 
• W postępowaniu przyspieszonym wniosek o ukaranie może być złożony ustnie do protokołu. Obwiniony jest obowiązany pozostać do dyspozycji sądu. W przeciwnym wypadku orzeczenie zostanie wydane pod jego nieobecność (art. 92§1 pkt 1 i 3). Uzasadnienie wyroku sporządza się tylko na wniosek złożony ustnie bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku (art. 92§1 pkt 5). Obwiniony może się odwołać od wyroku
  w terminie 3 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem (art. 92§1 pkt  6). W postępowaniu przyspieszonym sprawca może uczestniczyć w czynnościach sądowych i składać wyjaśnienia w drodze wideokonferencji (art. 91 § 2a).

Obwiniony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 20§ 3, art. 74§ 1 k.p.k.). Jest jednak zobowiązany poddać się: 

• oględzinom ciała i badaniom niepołączonym z naruszeniem ciała, pobraniu odcisków palców, fotografowaniu oraz okazaniu innym osobom (art. 20 §3, art. 74 §2 pkt 1 k.p.k.); 
• badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że nie zagraża to zdrowiu, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne (zwłaszcza pobranie krwi, włosów lub wydzielin organizmu, np. śliny); badania powinny być przeprowadzone przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia (art. 20 § 3, art.74§ 2 pkt  2 k.p.k.);
• pobraniu przez policjanta wymazu ze śluzówki policzków, o ile jest to konieczne i nie zagraża zdrowiu (art. 20§ 3, art. 74§ 2 pkt 3 k.p.k. ).

Obwiniony obowiązany jest również: 

• zawiadamiać organ prowadzący postępowanie o każdej zmianie miejsca pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie (tymczasowego aresztowania, osadzenia w zakładzie karnym w celu odbycia kary), jak również o każdej zmianie danych umożliwiających kontaktowanie się z nim (numer telefonu, adres poczty elektronicznej) i stawiać się na każde wezwanie; w wypadku niestawiennictwa obwiniony może być zatrzymany i sprowadzony przymusowo (art. 20§ 3, art. 75 § 1 i 2 k.p.k. ) albo postępowanie będzie prowadzone pod jego nieobecność i zostanie wydany wyrok zaoczny (art. 71§ 2 i 4, art. 67§ 2);
• Wskazać adres, na który kierowana będzie korespondencja; w przeciwnym wypadku czynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność obwinionego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów ( art. 38§1, art.133 § 2 k.p.k., art. 67§ 2); 
• wskazać adresata (tzn. osobę lub instytucję z danymi adresowymi) dla doręczeń w kraju, kiedy przebywa za granicą; w przeciwnym wypadku pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność obwinionego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów (art. 38§1, art.138 k.p.k., art. 67§ 2);
• podać nowy adres w wypadku zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie (tymczasowego aresztowania, osadzenia w zakładzie karnym w celu odbycia kary); w przeciwnym wypadku pismo wysłane na dotychczasowy adres zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność obwinionego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów  (art.. 38§1, art. 139 k.p.k., art.. 67§ 2).

¹)Jeżeli nie wskazano innej podstawy prawnej, przepisy w nawiasach oznaczają odpowiednie artykuły ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r.. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 395, z późn. zm.). Skrót k.p.k.” oznacza ustawę z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U.poz.. 555, z późn.zm.).